Dişler hem insanlar hem de hayvanlar için önemlidir!

Dişlerimizi yemek yemek, konuşmak ve mutlu olduğumuzu göstermek için kullanırız. Hayvanlar da dişlerini sadece yemek yemek için değil, kendilerine bakım yapmak, yavrularını taşımak, kendilerini savunmak ve evlerini inşa etmek için de kullanabilirler!

İşte hayvanlar ve dişleri hakkında bazı ilginç gerçekler:

KUŞLAR

Kuşların dişleri var mıdır? Pek sayılmaz. Ama CollaredAracari (resimde, üstte) olarak adlandırılan bu tukan türünündişleri var gibi görünüyor! Tukanlar ve Gri Kaz gibi diğer kuş türlerinin gagalarında avlarını kavramalarına yardımcı olan tırtıklar (tırtıklı kenarlar) bulunur. Bunlar memelilerin sahip olduğu dişlerden çok testere veya tarağın üzerindeki “dişlere” benzerler.

Kral Penguen gibi bazı kuşların (yukarıdaki resimde) kıpır kıpır balıkları yerinde tutan iğnelerle kaplı dilleri ve üst damakları* vardır.

Dişlerimizin aksine, dikenler geriye dönüktür ve çoğu kuş yiyeceklerini bütün olarak yuttuğundan, yiyeceğin doğru yönde -boğazlarından aşağı- gitmesini sağlamak görevi görürler.

*Üst damağınız (ağzınızın çatısı) pürüzsüz ve yumuşak dokudan yapılmıştır. Damak ve dilinizdeki derinin mikroplar için iyi bir saklanma yeri olabileceğini biliyor muydunuz? Ağzınızın tamamının temiz olduğundan emin olmak için fırçaladıktan sonra dilinizi fırçalamanız ve gargara kullanmanız veya suyla çalkalamanız önemlidir!

Yavru kuşların ağızlarında küçük dikenler de olabilir (aşağıdaki bebek Kardinaller gibi) ve çoğunun gagalarının ucunda doğduklarında kabuklarını kırmalarına yardımcı olmak için bir “yumurta dişi” vardır!

Ortak Kerkenez Şahini (yukarıda, sağda) gibi yırtıcı kuşlar, avlarının omurlarını kesmek için keskin bir “gaga dişine” sahip olabilir. Bunlar, emaye ile kaplanmadıkları için bizim dişlerimize pek benzemezler.

PEKİ YA SALYANGOZLAR? ONLARIN DİŞLERİ VAR MIDIR?

Salyangozlar yumuşak, hatta yumuşacık görünebilir, ancak ister inanın ister inanmayın, 14.000’e kadar dişe sahipolabilirler! (Bu, her gün diş ipi kullanmalarının 5 buçuk saat sürdüğü anlamına gelir!) Salyangozlar, yiyeceklerini parçalayan radula adı verilen mikroskobik diş takımlarınasahiptir.

FİLLER

Fil dişleri, yavru fil 6 ila 12 aylıkken süt dişlerinin yerini alan modifiye kesici dişlerdir*. Bundan sonra dişleri her yıl yaklaşık 16 cm büyür! Afrika fillerinin hem erkeklerde hem de dişilerde dişleri vardır, ancak Asya fillerinde yalnızca erkeklerin dişleri büyükken dişilerin dişleri çok küçüktür veya hiç dişleri yoktur. Filler dişlerini savunma, yiyecek ve su için kazma, taşıma ve kaldırma için kullanırlar.

*Kesici dişler, elma ve havuç gibi sert besinleri ısırmak için kullanılan, ağzımızın ön kısmında, üstte dört ve altta dört olmak üzere toplam sekiz tane olan dişlerdir.

Dişleri diş etlerinden yukarı itilen insanlardan farklı olarak, bir filin dişleri arkadan gelişir ve ileri doğru itilir. Bir filin yaşamı boyunca altı takım azı dişi vardır. Her diş taşlama nedeniyle aşındıkça, başka bir diş onun yerini almak için ileriye doğru hareket eder. Tek bir fil azı dişi beş kiloya kadar çıkabilir! Yetiştirme alanlarındaki olgun filler, bakıcılarının dişlerini sağlıklı tutabilmeleri için ağızlarını genişçe açmayı öğrenmeküzere eğitilirler, çünkü sağlıksız veya eksik dişleri olan bir fil açlıktan ölebilir.

KÖPEKLER

Köpek yavruları, insan çocukları gibi yıllarca değil, birkaç hafta içinde süt dişlerini kaybederler. Yavruların, 42 yetişkin dişe yer açmak için yaklaşık altı aylık olduklarında dökülen yaklaşık 28 dişi vardır. Bu, insanların sahip olduğundan 10 diş fazladır!

Bir köpeğin dişleri insan dişlerine benzer, çünkü katmanları vardır: ortadaki pulpa, dentin ile çevrilidir ve sert mine tabakasıyla (dişlerinizin görebileceğiniz beyaz kısmı) ile kaplanmıştır. Ancak köpek dişleri ve insan dişleri aynı şekilde değildir. Azı dişlerimiz, yiyeceklerimizi parçalamak için birbirine sürtünecek şekilde tasarlanmıştır. Ancak bir köpeğin büyük, üst küçük azıları ve alt azıları, yiyecekleri dilimlemek için makas gibi birlikte çalışır.

Köpeklerde genellikle çürük olmaz çünkü insan ağzında çürüğe neden olan bakteriler (şekerle beslenmeyi sevenler!) tipik olarak köpeklerin ağızlarında yaşamazlar. Köpeklerde çürük oluştuğunda, genellikle muz veya tatlı patates gibi tatlı yiyecekler yemekten kaynaklanır.

Köpeğinizin diş sağlığına dikkat etmelisiniz çünkü köpekler de tıpkı insanlarda olduğu gibi diş kaybına yol açabilen diş eti hastalıklarına yakalanabilirler. Dişlerinde plak birikimi olup olmadığına bakın ve özellikle köpekler için üretilmiş bir diş fırçası ve diş macunu ile fırçalayın! Köpeklere diş bakımı yapan çiğneme malzemeleri de köpeğinizin dişlerinin sağlıklı kalmasına yardımcı olabilir.

KEDİLER

Bu sevimli dostlarımızın da ilginç dişleri var! Yaklaşık 4 aylıkken yavru kediler süt dişlerini 30 yetişkin dişle değiştirmiştir bile!

Kediler etobur (et yiyici) olduklarından, eti kemiklerden temizlemek için sadece sivri ve tırtıklı dişleri vardır. Ön kesici dişleri yemek için değil, esas olarak kürklerini tımar etmek için kullanılır. Kedilerde de çürükler olur ve onlar da en az insan çürükleri kadar acı verirler. Genellikle diş eti çizgisininaltında başlarlar.

Bu nedenle veterinerde düzenli kontroller yaptırmak önemlidir. Kedinizin dişlerini sağlıklı tutmak için fırçalamanız gerekebilir!

KAPLANLAR

Bu dev kedilerin dişleriyle ilgili de ilginizi çekecek bilgilerimiz var! Kaplan yavruları dişsiz doğarlar ama minik süt dişleri sadece birkaç gün sonra çıkar. Kalıcı dişleri tarafından dışarı itildikleri için ağızlarında hiçbir zaman eksik diş olmaz. Sağlıklı yetişkin kaplanların 30 dişi ve sivri ön dişleri ile arka azı dişleri arasında büyük bir boşluk vardır. Bu, kaplanın gerçekten avına tutunmasına yardımcı olur!

Bir kaplanın çenesi, bir yandan diğer yana değil, yalnızca yukarı ve aşağı hareket edebilir ve ısırdıklarında 450 kg’a kadar baskı uygulamalarına yardımcı olur!

TAVŞANLAR VE SİNCAPLAR

Bu sevimli, tüylü hayvanlar otoburdur, bu yüzden köpekdişleri yoktur.

Bunun yerine, ön tarafta otları kesmek için makas gibi çalışan altı kesici dişleri ve arka tarafta yiyecekleri öğüten 22 azı dişleri vardır.

İnsanlardan farklı olarak tavşan dişleri mine tabakasıtarafından korunmaz ve kolayca aşınır. Sonuç olarak, dişleri sürekli büyür. Her yıl 8 ila 12 cm’ye kadar büyüyebilirler! Bir tavşan, doğru miktarda ot ve saman gibi lifli yiyeceklerle beslenmezse, dişleri çok uzayabilir ve yemeyi zorlaştıran büyük ağız sağlığı sorunlarına neden olabilir (üst fotoğraftaki tavşan gibi).

Sincapların, tavşanlar ve diğer kemirgenler gibi tüm yaşamları boyunca büyümeye devam eden dört ön dişi vardır. Bu, fındık, çam kozalakları ve ağaç kabuğu kemirirken dişlerinin yıpranmasını önler.

Bazen vahşi bir sincabın ön dişleri olması gerektiği gibi hizalanmaz. Sincap yemek yiyemeyene ve açlıktan ölene kadar büyümeye devam ederler.

Dişlerimiz olması gerektiği gibi hizalanmadığında, onlara bakmak, çiğnemek veya düzgün konuşmak zor olabilir. Neyse ki, sincapların aksine, insanlar diş teli takmak için bir ortodontiste gidebilirler!

TİMSAHLAR

Timsahlar (yukarıda gösterilene benzer) 60 ila 110 dişe sahiptir ve bu dişler çok keskindir! Timsahlar eti parçalamak ve büyük parçaları yutmak için keskin dişlerini kullanırlar. Bir timsah, ömrü boyunca dişlerinin her birini 50 defa değiştirebilir ve neredeyse 4.000 dişe sahip olabilir. (Bu, Diş Perisi’nden çok fazla ziyaret anlamına geliyor!) Timsahlar terleyemezler, bu nedenle, bir köpeğin solumasına benzer şekilde, ağızlarını ısıyı dışarı vermek için genişçe açarlar. Nil Timsahı bunu yaptığında, Plover kuşu (biz timsah kuşu diyoruz) adı verilen küçük bir kuş, timsahın ağzının içinde uçar ve dişlerinin etrafına ve arasına sıkışan et parçalarını yemeye başlar. Timsah kuşu bedava yemek alır ve timsah bu sayede diş temizliğini yaptırır! Bu kuşlar, insan dişlerini temizlemediği için her gün iki kez ikişer dakika dişlerinizi fırçalamanız gerekir. Diş hekiminizi de her yıl iki kez ziyaret ettiğinizden emin olun. Nil Timsahı’nın dünyanın en güçlü ısırmasına sahip olduğu ölçülmüştür. Korkulan büyük beyaz köpekbalığından neredeyse 10 kat daha fazla ısırma gücüne sahiptir!

Dave Coverly, 2016

YILANLAR

Tüm yılanların dişleri vardır, ancak yalnızca zehirli yılanlar avlarına zehir enjekte eden dişlere sahiptir. Bu dişler doktorunuzun muayenehanesinde iğne yapmak için kullandığıiçi boş hipodermik iğneler gibi çalışır. Tüm zehirli yılanlar ölümcül değildir. Örneğin bu papağan yılanı (üstte), ısırığın yakınında ağrıya ve yalnızca birkaç saat sonra kaybolan şişmeye neden olan bir zehre sahiptir.

İNEKLER

İneklerin üst ön dişleri yoktur. Çiğnemek için alt dişlerini sert damaklarına bastırırlar. Günde yaklaşık 8 saat yemek yerler!

İnek sütünden yaptığımız peynirin dişlerimizi zararlı asitlerden korumaya yardımcı olduğunu ve daha az çürük için daha fazla temizleyici tükürük oluşmasına neden olduğunu biliyor muydunuz?

KÖPEKBALIKLARI

Bebek köpekbalıkları eksiksiz bir diş seti ile doğarlar, bu da köpekbalığı dişçisini hemen ziyaret etmeleri gerektiği anlamına gelir! Bebek insanlar, ilk dişleri çıkar çıkmaz veya ilk doğum günlerinde (hangisi önce gelirse!) diş hekimine gitmelidir. Her köpekbalığı türünün yediklerine bağlı olarak farklı şekilde dişleri vardır. Köpekbalığı dişlerinin dişlerimiz gibi kökleri yoktur, bu yüzden yemek yerken kolayca düşebilirler. Ortalama olarak, köpekbalıkları haftada yaklaşık bir diş kaybeder. Bununla birlikte, köpekbalıkları dişlerini sıra sıra bir taşıma bandı gibi büyüttükleri için, her diş bir gün içinde değişebilir! Çoğu köpekbalığının 5-15 sıra dişi vardır. Evet! Köpekbalıklarının dişleri asla tükenmez. Bir köpekbalığı ömrü boyunca 20.000 kadar diş üretebilir!

Köpekbalığı dişleri, dişleri güçlü tutmaya yardımcı olan ve dişleri çürüklere karşı doğal olarak dirençli hale getiren diş macunu bileşeni olan florürle kaplıdır. (Dişleriniz değil! Bu nedenle, her gün iki kez florürlü diş macunu ile fırçaladığınızdan emin olun.) Beyaz köpekbalığının üst çenesi kafatasından ayrılıp ileriye doğru hareket edebilir!

Hayvan dişleriyle ilgili bu gerçekleri umarız bizim kadar büyüleyici bulmuşsunuzdur!

Unutmayın – tıpkı hayvanların vahşi doğada hayatta kalmak için dişlere ihtiyacı olduğu gibi, siz de sağlıklı olmak ve sağlıklı besinler yiyebilmek için dişlerinize özen göstermelisiniz.

Her gün iki dakika boyunca iki kez fırçalamayı unutmayın. Ağzınızın yumuşak kısımlarını da temizlemek için her gün dişlerinizin arasında diş ipi gezdirin ve su veya gargara ile durulayın!